Zachowek jest instytucją prawa cywilnego z zakresu prawa spadkowego, którego celem jest ochrona roszczeń spadkowych najbliższej rodziny spadkodawcy. Dzięki niemu nawet jeżeli małżonek bądź zstępni ( dzieci lub wnuki w przypadku kiedy dzieci nie żyją) zostaną pominięci w ustawie przysługuje im roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej – jest to właśnie zachowek. 

Zachowek również chroni spadkobierców przez negatywnymi skutkami dokonywania darowizn przed spadkodawcę, które prowadziłyby do braku majątku spadkowego a tym samym pozbawiłoby to osoby uprawnione zaspokojenia się  z majątku spadkowego. 

Dla przykładu w sytuacji, w której spadkodawca cały majątek w drodze darowizny przenosi za życia na jedno ze swoich dzieci pozostali spadkobiercy ustawowi mają możliwość dochodzenia należnego im zachowku od osoby obdarowanej.

Jeżeli  spadkobierca ustawowy został wydziedziczony w testamencie notarialnym to może on również dochodzić zachowku, ale musi wykazać przed Sądem, że przyczyna wydziedziczenia nie istniała w dacie sporządzenia testamentu.

Zatem zachowek należy się :

– zstępnym – dzieci lub wnuki, w przypadku, kiedy dziecko nie dożyło otwarcia spadku – zmarło przed spadkodawcą

– małżonkowi 

– rodzicom  – pod warunkiem, że dziedziczyli by oni z ustawy. 

Wysokość zachowku :

Co do zasady wynosi on ½ wartości udziału spadkowego spadkobiercy jaki otrzymałby on w drodze dziedziczenia ustawowego- – jeżeli w drodze dziedziczenia ustawowego udział wynosi ½ – to zachowek będzie wynosił połowę z ½

– jeżeli spadkobierca jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy to zachowek wynosi 2/3 tego co należałoby się jemu z ustawy. 

Procedura dochodzenia zachowku : 

Przy braku porozumienia między stronami postępowania – czyli spadkobiercą ustawowym i testamentowym należy sprawę skierować na drogę postępowania sądowego. 

Przy dochodzonej kwocie do 100.000 zł właściwy będzie Sąd Rejonowy a powyżej 100.000 zł Sąd Okręgowy. Opłata od pozwu zgodnie z ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wynosi 5% wartości przedmiotu sporu przy czym  można się ubiegać o zwolnienie od kosztów sądowych – po złożeniu stosownego wniosku wraz z pozwem.

Zachowek to uprawnienie, które ma na celu ochronę osób najbliższych dla spadkodawcy. Gwarantuje, że nawet jeśli zostaną pominięte w testamencie albo nawet gdy spadkodawca rozdysponuje większość swojego majątku w formie darowizn, i tak mogą otrzymać pewne minimum przewidziane przez przepisy.